Muzykologia

HISTORIA
Początki księgozbioru muzykologicznego sięgają roku 1922 i powstania Seminarium Muzykologicznego na uniwersytecie w Poznaniu – wiążą się nierozerwalnie z historią poznańskiej muzykologii od czasów międzywojennych aż po czasy współczesne. Pieczątki sygnujące poszczególne egzemplarze obrazują przemiany, jakim ulegała poznańska muzykologia, począwszy od utworzenia Seminarium Muzykologicznego, poprzez Zakład Muzykologiczny, Musikwissenschaftliches Institut w okresie II wojny światowej, powojenny Zakład Muzykologii, Katedrę aż po Instytut Muzykologii. Dary prywatne i instytucjonalne pozyskiwane dzięki licznym kontaktom polskim i zagranicznym pracowników naukowych poznańskiej muzykologii tworzą najbardziej wartościową część księgozbioru muzykologicznego.
W 2015 roku, w związku z powstaniem Biblioteki Wydziału Historycznego UAM i zmianą struktury bibliotek instytutowych, Biblioteka Instytutu Muzykologii zostaje przekształcona w Sekcję Muzykologii BWH. Jej księgozbiór tworzy wydzieloną kolekcję muzykologiczną nowo powołanej biblioteki. Podstawowy kanon dyscypliny, sklasyfikowany i uporządkowany działowo, jest udostępniony w wolnym dostępie, umożliwiając czytelnikowi szeroki wybór materiałów. Część kolekcji, usytuowana w odrębnej, oszklonej przestrzeni, wraz z wyciszoną salą odsłuchu tworzy wydzielony DZIAŁ MUZYKALIA . Zabezpiecza on prawidłową działalność dydaktyczną Katedry Muzykologii. Znajdują się tu nuty drukowane z kanonu dydaktycznego, wszystkie wydawnictwa typu Dzieła Wszystkie oraz zbiory fonograficzne: nagrania dźwiękowe i audiowizualne na różnych nośnikach (płyty analogowe, CD i DVD).
Od 2019 roku, w związku ze zmianą struktury organizacyjnej UAM i nazwy biblioteki, kolekcja muzykologiczna jest jest częścią Biblioteki Collegium Historicum.
Od 2011 roku Biblioteka Katedry Muzykologii, obecnie Sekcja Muzykologii Collegium Historicum jest członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Bibliotek Muzycznych IAML (International Association of Music Libraries, Archives and Documentation Centres) oraz prowadzi działalność w ramach Sekcji Bibliotek Muzycznych SBP.

ZBIORY
Specjalistyczny księgozbiór (ok. 38 000 vol.) obejmuje literaturę z zakresu nauk muzykologicznych i pokrewnych, czasopisma muzyczne, nuty drukowane, dokumenty dźwiękowe i audiowizualne oraz inne materiały związane z praktyką muzyczną. Profil zbiorów jest podporządkowany badaniom naukowym realizowanym przez pracowników naukowych Katedry Muzykologii oraz prowadzonym przez nich zajęciom dydaktycznym. Dotyczy więc takich zagadnień, jak historia muzyki od antyku po XXI wiek, muzyka pozaeuropejska, muzyka popularna, estetyka muzyki, krytyka muzyczna, edytorstwo i praktyka wykonawcza, historia notacji muzycznej, harmonia, kontrapunkt, instrumentologia, akustyka muzyczna, analiza muzyczna, edytorstwo i praktyka wykonawcza.
Książki – ok. 12.000 vol. Kolekcja książek obejmuje swym zasięgiem muzykę zachodniego obszaru językowego, etnomuzykologię, muzykę popularną, jazz, instrumentologię, praktykę wykonawczą, etc.
Wzbogaca ją obszerny zbiór słowników, encyklopedii, katalogów tematycznych i bibliografii.
Edycje nutowe – ok. 10.500 vol. Kolekcja obejmuje antologie nutowe, kompletne edycje dzieł kompozytorów, np. W.A. Mozarta, J. S. Bacha, P. Hindemitha, O. Messiaena etc. oraz pojedyncze dzieła w formie partytur, wyciągów fortepianowych czy ksiąg głosowych. W zbiorach znajdują się również cenne wydania faksymilowe kompozycji, głównie muzyki dawnej.
Czasopisma – ok. 6.600 vol. Kolekcja obejmuje 200 tytułów czasopism, w tym 144 zagranicznych i 56 polskich. Większość z nich to kompletne roczniki takich kluczowych czasopism, jak Acta Musicologica, Archiv fur Musikwissenschaft, Early Music History, Journal of Musicology, Journal of the American Musicological Society, Revue de Musicologie, Rivista Italiana di Musicologia. Tematyka czasopism oprócz historii muzyki dotyczy również etnomuzykologii, instrumentacji, praktyki wykonawczej, edukacji muzycznej oraz interdyscyplinarnych badań w muzykologii.
Dokumenty dźwiękowe i audiowizualne ok. 8.650 vol. Kolekcja obejmuje w większości muzykę europejską, nagrania operowe, etnomuzykologiczne, polską muzykę współczesną, muzykę popularną oraz kolekcje nagrań historycznych.
Prace magisterskie, doktorskie i habilitacyjne – 418 vol. Kolekcja obejmuje prace magisterskie i licencjackie oraz doktorskie i habilitacyjne z lat 1950 – 2013, obronione w Katedrze Muzykologii UAM.

DARCZYŃCY
Kurt von Fischer (Szwajcaria – Zürich) – katalog
1988 – 1996 – prywatna biblioteka szwajcarskiego muzykologa prof. Kurta von Fischera, wybitnego znawcy muzyki włoskiego Trecenta i Quattrocenta Zawiera książki, edycje nutowe, czasopisma muzykologiczne, nadbitki artykułów i mikrofilmy, których tematyka wiąże się z różnymi aspektami historii muzyki i obejmuje swym zasięgiem czasy od antyku do współczesności. Do szczególnie cennych należą księgi pamiątkowe i konferencyjne, reprinty prac źródłowych oraz antologie nutowe, jak m.in. Polyphonic Music of the Fourteenth Century, związane z działalnością badawczą Profesora. Kolekcja obejmuje ok. 2500 vol.
Ernst von Siemens Musikstiftung (Niemcy – Szwajcaria)
2001-2003 – dotacja finansowa z niemiecko-szwajcarskiej Fundacji Ernst von Siemens Musikstiftung w wysokości 12 500 EURO rocznie, przyznana w kolejnych 2 latach na zakup zagranicznych publikacji, wydawnictw encyklopedycznych, edycji nutowych i literatury pomocniczej z zakresu muzyki XX wieku. Dzięki wsparciu Fundacji biblioteka zakupiła m.in.The New Grove Dictionary of Music and Musician, Handbuch der Musik im. 20. Jahrhundert, Handbuch der musikalischen Gattungen, Pipers Enzyklopädie des Musiktheaters, kompletne edycje dzieł A. Schönberga, K. Stockhausena i O. Messiaena oraz większość kompozycji A. Weberna, A. Berga, B. Bartoka, A Panufnika, B. Brittena I innych kompozytorów XX wieku. Zbiory muzykologiczne wzbogaciły sie o nowości wydawnictw Bärenreiter-Verlag, Universal Edition, Cambridge University Press i Oxford University Press.
Erwin i Gizela Schanzer (Niemcy – Jülich) – katalog
2004 – kolekcja 1200 płyt analogowych z muzyką klasyczną, ofiarowana Bibliotece Katedry Muzykologii przez Państwa Erwina i Gizelę Schanzer. Dar cenny ze względu na szeroki repertuar, od muzyki dawnej po muzykę współczesną, jak i różnorodność wykonawczą utworów.
Anette Godefroid (Niemcy – Berlin)
2006 – kolekcja 486 płyt analogowych i 76 płyt kompaktowych, ofiarowana Bibliotece Katedry Muzykologii przez dr Anette Godefroid. Zawiera kompletne, oryginalne edycje oper kompozytorów włoskich, francuskich, niemieckich, rosyjskich, angielskich, amerykańskich, hiszpańskich i czeskich, wydane w latach 1950-2000 przez zagraniczne firmy fonograficzne. Nagrania pochodzą ze sławnych teatrów operowych, jak m. in. Las Scala i Metropolitan Opera. Kolekcja o wartości kolekcjonerskiej ze względu na oryginalność edycji i dostęp do archiwalnych wykonań operowych.
Teatro Regio (Włochy – Turyn)
2007 – 62 programy operowe wydane w serii Opera Librettos, przekazane Bibliotece Katedry Muzykologii przez Fundację Teatro Regio Torino. Programy zawierają libretta operowe wraz z komentarzami historyczno-krytycznymi spektakli operowych wystawionych na scenie Teatru Operowego w Turynie w latach 1998-2007.
Jan Stęszewski (Polska – Warszawa)
2013 – 2015 – prywatna biblioteka prof. UAM Jana Stęszewskiego, etnomuzykologa, kierownika Zakładu Muzykologii w Poznaniu w latach 1975-1999. Zawiera publikacje z zakresu etnomuzykologii, w tym księgi konferencyjne i monografie oraz muzykologii historycznej od średniowiecza do czasów współczesnych. Ponadto zawiera unikatowe w Polsce antologie pieśni ludowej z terenu Europy i Azji : polskie, orawskie, czeskie, słowackie, słoweńskie, morawskie, ukraińskie, białoruskie, rumuńskie, bułgarskie, litewskie, niemieckie, węgierskie, ruskie, kazachskie oraz folklor muzyczny pozaeuropejski – antologie muzyki ludowej z terenu Meksyku, Chin i Japonii. Kolekcja obejmuje ok. 100 vol.postaci ok. 1000 vol. książek i nut, obejmujący unikatowe w Polsce antologie pieśni ludowej z terenu Europy: polskie, orawskie, czeskie, słowackie, słoweńskie, morawskie, ukraińskie, białoruskie, rumuńskie, bułgarskie, litewskie, niemieckie, węgierskie, ruskie, kazachskie oraz folklor muzyczny pozaeuropejski: antologie muzyki ludowej z terenu Meksyku, Chin, Japonii; publikacje z zakresu szeroko rozumianej etnomuzykologii: księgi konferencyjne, monografie, opracowania oraz muzykologii historycznej od średniowiecza do czasów współczesnych z zachodniego obszaru językowego.
Maciej Jabłoński (Polska – Poznań)
2017 – prywatna biblioteka dr hab. Macieja Jabłońskiego przekazana przez rodzinę. Zawierająca cenne pozycje z takich dziedzin jak: filozofia i estetyka muzyki, semiotyka muzyki, opera polska i europejska, filozofia i religia, teatr i dramat literatura ogólnohumanistyczna, a także nuty, nagrania dźwiękowe oraz kolekcję instrumentów etnicznych. Kolekcja obejmuje ok. 3800 egz.
Jan Gałązka (Polska – Poznań)
2018 – dar w postaci kolekcji ok. 950 płyt kompaktowych, głównie oper czołowych twórców XVIII i XIX w. oraz twórczość kameralna i symfoniczna kompozytorów od czasów średniowiecza do XX w. Programy teatrów operowych ok. 250 vol. – m.in. Teatru Wielkiego/Opery Narodowej w Warszawie, Teatru Wielkiego im. S. Moniuszki w Poznaniu, Warszawskiej Opery Kameralnej, Deutsche Oper – w Berlinie.

PUBLIKACJE
Zbiory Biblioteki Zakładu Muzykologii, w: M. Jagielska, H. Kozak, B. Zakrzewska-Nikiporczyk, Przewodnik po sieci bibliotecznej UAM i innych bibliotekach naukowych miasta Poznania, Poznań 1984, s. 83-84.
Wilgocki Jerzy, Polnische musikwissenschaftliche Zeitschriften aus der Perspektive von 80 Jahren (1911 – 1991), w: Fontes Artis Musicae 39, 1992 Heft 1.
Wilgocki Jerzy, Zagraniczne czasopisma muzyczne w bibliotekach polskich, Poznań 1993.
Bether Liliana, Zbiory Kurta von Fischera ofiarowane Katedrze Muzykologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu: katalog, Poznań 2002.
Nizińska Hanna, Fundacja Ernst von Siemens Musikstiftung dla Biblioteki Katedry Muzykologii, w: Życie Uniwersyteckie, 2004 nr 1.
Skalska Karolina, Współczesny warsztat informacyjny bibliotekarza muzycznego – próba charakterystyki, w: Europejska kultura muzyczna w polskich bibliotekach i archiwach, A. Patalas, St. Hrabia, Kraków 2008, s. 409 – 423.
Nizińska Hanna, Magia czarnego krążka. Kolekcja operowa Katedry Muzykologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w: Pierwsza Ogólnopolska Konferencja Fonotek: Fonoteka wczoraj, dziś jutro, Warszawa 11-12 May 2007 = The First Polish National Sound Library Conference: Sound Libraries yesterday, today and tomorrow, Warsav 11-12 May 2007, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. Biblioteka Narodowa, 2008, s. 107 – 114.
Bether Liliana, Kolekcja mikrofilmów prof. Kurta von Fischera – źródła rękopiśmienne i drukowane, w: Biblioteka Muzyczna. Music Library 2007 – 2009, Warszawa. Sekcja Bibliotek Muzycznych SBP. Polska Grupa Narodowa IAML 2010, s. 167-187.
Nizińska Hanna, Polskie druki muzyczne z XIX wieku w Bibliotece Katedry Muzykologii UAM w Poznaniu w: Biblioteka Muzyczna. Music Library 2007 – 2009, Warszawa, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. Sekcja Bibliotek Muzycznych. Polska Grupa Narodowa IAML, 2010, s. 69 – 86.
Nizińska Hanna, Konferencja: Kościelne zbiory muzyczne w bibliotekach polskich-sprawozdanie, w: Bibliotheca Nostra. Śląski Kwartalnik Naukowy Nr 1(31), Katowice 2013, s. 123-126.
Hanna Nizińska – Wygrał Polskę na fortepianie. Ignacy Jan Paderewski jako pianista i kompozytor, w: Rocznik Leszczyński 19/2019.
Liliana Bether – Black-music – początki nagrań muzyki afroamerykańskiej, w: Bibliotekarz 6/2019.
Liliana Bether – Wybrane kolekcje dźwiękowe on-line na świecie. Praktyka-edukacja-promocja, w: Archiwa dźwiękowe w Polsce – kolekcje, popularyzacja, rekonstrukcja, Warszawa, 2019.
Liliana Bether – Etnomuzykologiczne nagrania dźwiękowe na świecie. Historia i przegląd wybranych kolekcji, w: Archiwa dźwiękowe w Polsce – kolekcje, popularyzacja, rekonstrukcja, Warszawa, 2019.
Liliana Bether – Śladami zaginionej fonografii – poznańskie początki, w: Bibliotekarz 12/2019.

KONFERENCJE
Nizińska Hanna – Kolekcja etnomuzykologicznych nagrań dźwiekowych w Bibliotece Katedry Muzykologii UAM w Poznaniu – referat wygłoszony podczas XI Ogólnopolskiej Konferencji Bibliotekarzy Myzycznych, 10-12 października 2006, Ośrodek Pracy Twórczej UAM, Ciążeń.
Nizińska Hanna – „Magia czarnego krążka”. Kolekcja operowa Katedry Muzykologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – referat wygłoszony podczas I Ogólnopolskiej Konferencji Fonotek „Fonoteka wczoraj, dziś i jutro”, 11-12 maja 2007, Biblioteka Narodowa, Warszawa.
Nizińska Hanna – Udział w II Konferencji „Muzyka w kulturze europejskiej. Zbiory europejskiej kultury muzycznej w bibliotekach i archiwach w Polsce”, 17-19 września 2007, Muzeum-Zamek w Łańcucie.
Nizińska Hanna – Polskie druki muzyczne z XIX w Bibliotece katedry Muzykologii UAm w Poznaniu – komunikat wygłoszony podczas XI Ogólnopolskiej Konferencji Bibliotekarzy Muzycznych i III Ogólnopolskiej Konferencji Fonotek, 4-6 listopada 2009 r., Biblioteka Główna Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku.
Liliana Bether – Kolekcja mikrofilmów prof. Kurta von Fischera – źródła rękopiśmienne i drukowane – komunikat komunikat wygłoszony podczas XI Ogólnopolskiej Konferencji Bibliotekarzy Muzycznych i III Ogólnopolskiej Konferencji Fonotek, 4-6 listopada 2009 r., Biblioteka Główna Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku.
Nizińska Hanna – Udział w Ogólnopolskiej Konferencji Bibliotek Akademii Muzycznych, 25-26 października 2011 r., Akademia Muzyczna w Katowicach.
Liliana Bether – Etnomuzykologiczne nagrania dźwiękowe na świecie. Historia i przegląd wybranych kolekcji – referat. IV Ogólnopolska Konferencja Fonotek, „Gromadzenie…i co dalej?”, 25-26 października 2012, Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. J. Piłsudskiego w Łódzi.
Nizińska Hanna – Działalność edytorska ks. Józefa Surzyńskiego w świetle idei cecyliańskich – referat wygłoszony podczas Konferencji „Kościelne Zbiory Muzyczne w bibliotekach Polskich”, zorganizowanej przez Sekcję Bibliotek Muzycznych SBP -Polska Grupa Narodowa IAML we współpracy z Archidiecezjalną Komisją ds. Śpiewu, Muzyki Kościelnej i Służby Liturgicznej oraz Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, Gniezno 26-28 wrzesień 2012 r.
Nizińska Hanna – Integracja i specjalizacja. Zbiory muzyczne w interdyscyplinarnej bibliotece wydziałowej – komunikat wygłoszony podczas XIII Ogólnopolskiej Konferencji Bibliotekarzy Muzycznych i V Ogólnopolskiej Konferencji Fonotek „Biblioteki muzyczne -fonoteki: inspiracja czy przeżytek”, 21-23 października 2013 r., Bydgoszcz.
Liliana Bether – Wybrane kolekcje dźwiękowe on – line na świecie. Praktyka – edukacja – promocja – referat wygłoszony podczas XIII Ogólnopolskiej Konferencji Bibliotekarzy Muzycznych i V Ogólnopolskiej Konferencji Fonotek „Biblioteki muzyczne – fonoteki: inspiracja czy przeżytek”, 21-23 października 2013 r., Bydgoszcz.
Nizińska Hanna – Udział w 50 lat Sekcji Bibliotek Muzycznych SBP (1964-2014), 23-24 września, Warszawa.
Liliana Bether – Listy Prof. Łucjana Kamieńskiego, pierwszego kierownika Katedry Muzykologii na Uniwersytecie Poznańskim w zbiorach Biblioteki Wydziału Historycznego UAM w Poznaniu – komunikat wygłoszony podczas konferencji „Archiwa muzyczne i spuścizny kompozytorskie w zbiorach bibliotek polskich”, Warszawa 1-2 grudnia 2016 r.
Hanna Nizińska – The microfilm collection of prof. Kurt von Fischer – Italian handwritten and printed sources”- poster na międzynarodowej konferencji International Association of Music Libraries, Archives and Documentation Centres, Accademia Nazionale di S. Cecilia, Rzym 3-9 lipiec 2016 r.
Hanna Nizińska – Między tradycją a przyszłością – warsztat informacyjny bibliotekarza muzycznego w erze cyfrowej – referat wygłoszony podczas XIV Ogólnopolskiej Konferencji Bibliotekarzy Muzycznych „Muzyczne skarby bibliotek – proweniencja, problematyka, promocja” oraz VII Ogólnopolskiej Konferencja Fonotek “Archiwizacja-ratunek dla zabytków fonograficznych” w Akademii Muzycznej im. K. Lipińskiego, Wrocław 21 listopad 2017 r.
Liliana Bether – Black-music – początki nagrań muzyki afroamerykańskiej – referat wygłoszony podczas XIV Ogólnopolskiej Konferencji Bibliotekarzy Muzycznych „Muzyczne skarby bibliotek – proweniencja, problematyka, promocja” oraz VII Ogólnopolskiej Konferencja Fonotek “Archiwizacja-ratunek dla zabytków fonograficznych” w Akademii Muzycznej im. K. Lipińskiego, Wrocław 21 listopad 2017 r.
Hanna Nizińska – udział w międzynarodowej konferencji International Association of Music Libraries, Archives and Documentation Centres, Lipsk 22-27 lipiec 2018 r.
Liliana Bether – Śladami zapomnianej fonografii – poznańskie początki– referat wygłoszony podczas VIII Ogólnopolskiej Konferencji Fonotek „Fonografia polska od Niepodległej do dziś”, Gołuchów, 13-14 maja 2019 r.
Hanna Nizińska – Oskar Kolberg and his contribution to the documentation of Polish folklor in the context of his „The Complete Works” – referat wygłoszony podczas międzynarodowej konferencji International Association of Music Libraries, Archives and Documentation Centres, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 14-19.07.2019.
Liliana Bether – Od stylu wiktoriańskiego do Art Deco – okładka nutowa jako dzieło sztuki – referat wygłoszony podczas V Ogólnopolskiej Konferencji Bibliotekarzy Muzycznych „Biblioteka muzyczna – idea dostrojona do czasu” oraz IX Ogólnopolskiej Konferencji Fonotek „Wielkim muzykom polskim 20-lecia międzywojennego”, Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego, Wrocław. Wrocław, 28-30 listopada 2022.